Kilometerheffing personenwagens
17060
Van 2018 tot 2019
Het consortium Motivity voerde in opdracht van de Vlaamse administratie een onderzoek uit naar een haalbaar en wenselijk systeem van wegenheffing in Vlaanderen. TML analyseerde de tarificatie, technologie, handhaving, sociaal beleid en monitoring om te bepalen in welke mate een kilometerheffing kan bijdragen aan filevermindering.
In april 2016 werd in België een kilometerheffing voor vrachtwagens ingevoerd. Een kilometerheffing voor lichte voertuigen is er niet in Vlaanderen en zou een ingrijpende maatregel zijn. In de zomer van 2018 heeft de Vlaamse administratie daarom opdracht gegeven tot een grondig onderzoek.
Dit onderzoek werd uitgevoerd door het consortium Motivity, bestaande uit KPMG, Transport & Mobility Leuven, Stibbe en Common Ground. De opdracht van het consortium bestond erin om vanuit verschillende disciplines uit te zoeken welk systeem van wegenheffing haalbaar en wenselijk is in Vlaanderen. Transport & Mobility Leuven verrichtte vooral onderzoek op vlak van tarificatie, technologie en handhaving, sociaal verantwoord beleid en monitoring.
Uitgangspunten
Als uitgangspunt heeft de toenmalige Vlaamse Regering drie gelijkwaardige doelstellingen voor een toekomstig systeem van wegenheffing bepaald, zijnde
Resultaten
De resultaten van dit onderzoek gelden als beleidsvoorbereidend werk. Ze tonen aan welk systeem van wegenheffing het meest geschikt zou zijn vanuit de drie doelstellingen (congestie, gebruiker betaalt, vervuiler betaalt): de slimme, gebiedsdekkende kilometerheffing.
Indien de eerste doelstelling (filedruk verminderen) de belangrijkste prioriteit wordt, dan zou bijvoorbeeld de zonale kilometerheffing een alternatief kunnen zijn voor een slimme, gebiedsdekkende kilometerheffing. Bij een zonale kilometerheffing betalen bestuurders per kilometer, maar binnen een beperkter gebied.
Belastingverschuiving
Uit het onderzoek blijkt ook dat de invoering van een wegenheffing in Vlaanderen een belastingverschuiving of tax shift creëert. De belastingen op het bezit van een wagen (de huidige verkeersbelastingen = belasting op inverkeerstelling + jaarlijkse verkeersbelasting) verschuiven naar belastingen op het gebruik ervan (de wegenheffing).
De belastingverschuiving kan ook breder ingevuld worden, door eventuele opbrengsten van een kilometerheffing via andere wegen terug te laten vloeien naar de burger. Zo kunnen de inkomsten van een wegenheffing dienen om de Vlaamse personenbelasting of lasten op arbeid te laten dalen, of bijkomend te investeren in infrastructuur of openbaar vervoer.
Alle rapporten zijn beschikbaar onder 'Downloads' op deze webpagina en op de site van de Vlaamse overheid.
Verdere stappen: maatschappelijk debat
Deze studie is geen kant-en-klaar plan voor een wegenheffing, maar de resultaten kunnen wel inzichten en feiten leveren voor een genuanceerd politiek en maatschappelijk debat.
Om verdere stappen te zetten, zijn een breder draagvlak en belangrijke beleidskeuzes nodig, zoals over de doelstellingen van een eventuele wegenheffing en de prioritering ervan.
Bovendien is er nood aan bijkomend onderzoek en een verregaande afstemming met andere beleidsniveaus vooraleer ooit een wegenheffing kan worden ingevoerd.
Nood aan andere mobiliteitsmaatregelen
De slimme kilometerheffing kan een belangrijk onderdeel zijn van een toekomstgericht mobiliteitsbeleid, maar is geen op zichzelf staande maatregel.
Investeren in andere modi als openbaar vervoer en de fiets en inzetten op nieuwe vormen van mobiliteit (steps, autodelen, werkbussen, fietsdelen …) zijn noodzakelijk. Ook de ruimtelijke organisatie van Vlaanderen en al dan niet flexibele werkvormen spelen een rol.
In april 2016 werd in België een kilometerheffing voor vrachtwagens ingevoerd. Een kilometerheffing voor lichte voertuigen is er niet in Vlaanderen en zou een ingrijpende maatregel zijn. In de zomer van 2018 heeft de Vlaamse administratie daarom opdracht gegeven tot een grondig onderzoek.
Dit onderzoek werd uitgevoerd door het consortium Motivity, bestaande uit KPMG, Transport & Mobility Leuven, Stibbe en Common Ground. De opdracht van het consortium bestond erin om vanuit verschillende disciplines uit te zoeken welk systeem van wegenheffing haalbaar en wenselijk is in Vlaanderen. Transport & Mobility Leuven verrichtte vooral onderzoek op vlak van tarificatie, technologie en handhaving, sociaal verantwoord beleid en monitoring.
Uitgangspunten
Als uitgangspunt heeft de toenmalige Vlaamse Regering drie gelijkwaardige doelstellingen voor een toekomstig systeem van wegenheffing bepaald, zijnde
- het verminderen van de filedruk,
- het principe ‘de gebruiker betaalt’, waarbij belastingen op bezit van een wagen verschuiven naar het gebruik van een wagen en
- het principe ‘de vervuiler betaalt’, waarbij de externe kosten van wagengebruik (filekost, geluidshinder, milieukost …) verhaald worden op wie effectief vervuilt.
Resultaten
De resultaten van dit onderzoek gelden als beleidsvoorbereidend werk. Ze tonen aan welk systeem van wegenheffing het meest geschikt zou zijn vanuit de drie doelstellingen (congestie, gebruiker betaalt, vervuiler betaalt): de slimme, gebiedsdekkende kilometerheffing.
- Een gebiedsdekkende kilometerheffing wordt toegepast op het hele Vlaamse wegennet, waarbij de gebruiker betaalt per kilometer (met eventuele zones met een lager of nultarief).
- De kilometerheffing is slim. Dat betekent dat tarieven kunnen variëren in functie van wanneer, waar en hoe ver automobilisten rijden, waardoor de filedruk kan dalen.
Indien de eerste doelstelling (filedruk verminderen) de belangrijkste prioriteit wordt, dan zou bijvoorbeeld de zonale kilometerheffing een alternatief kunnen zijn voor een slimme, gebiedsdekkende kilometerheffing. Bij een zonale kilometerheffing betalen bestuurders per kilometer, maar binnen een beperkter gebied.
Belastingverschuiving
Uit het onderzoek blijkt ook dat de invoering van een wegenheffing in Vlaanderen een belastingverschuiving of tax shift creëert. De belastingen op het bezit van een wagen (de huidige verkeersbelastingen = belasting op inverkeerstelling + jaarlijkse verkeersbelasting) verschuiven naar belastingen op het gebruik ervan (de wegenheffing).
De belastingverschuiving kan ook breder ingevuld worden, door eventuele opbrengsten van een kilometerheffing via andere wegen terug te laten vloeien naar de burger. Zo kunnen de inkomsten van een wegenheffing dienen om de Vlaamse personenbelasting of lasten op arbeid te laten dalen, of bijkomend te investeren in infrastructuur of openbaar vervoer.
Alle rapporten zijn beschikbaar onder 'Downloads' op deze webpagina en op de site van de Vlaamse overheid.
Verdere stappen: maatschappelijk debat
Deze studie is geen kant-en-klaar plan voor een wegenheffing, maar de resultaten kunnen wel inzichten en feiten leveren voor een genuanceerd politiek en maatschappelijk debat.
Om verdere stappen te zetten, zijn een breder draagvlak en belangrijke beleidskeuzes nodig, zoals over de doelstellingen van een eventuele wegenheffing en de prioritering ervan.
Bovendien is er nood aan bijkomend onderzoek en een verregaande afstemming met andere beleidsniveaus vooraleer ooit een wegenheffing kan worden ingevoerd.
Nood aan andere mobiliteitsmaatregelen
De slimme kilometerheffing kan een belangrijk onderdeel zijn van een toekomstgericht mobiliteitsbeleid, maar is geen op zichzelf staande maatregel.
Investeren in andere modi als openbaar vervoer en de fiets en inzetten op nieuwe vormen van mobiliteit (steps, autodelen, werkbussen, fietsdelen …) zijn noodzakelijk. Ook de ruimtelijke organisatie van Vlaanderen en al dan niet flexibele werkvormen spelen een rol.
